Review
Početkom 80-ih godina prošlog veka mađarski film je bio jedan od najinteresantnijih i društveno najangažovanijih u Evropi. Svoje zvezdane trenutke doživeće sineasti poput Petera Bačoa, Karolja Maka, Ištvana Saboa, Marte Mesaroš, Petera Gotara, Pala Gabora…
Beogradski Fest je tih godina, s punim pravom, bio impresioniran dometima novog mađarskog filma. Najpre je 1982. godine prikazivanje KRUNSKOG SVEDOKA (1969) Petera Bačoa, nakon njegovog vađenja iz bunkera, doživelo ovacije i film učinilo festivalskim hitom, da bi godinu dana kasnije ova kinematografija bila predstavljena sa više ostvarenja.
Dominantna tema mađarske kinematografije 80-ih bilo je sugestivno opisivanje Rakošijeve vladavine terora i čvrstog staljinističkog kursa početkom 50-ih i ubedljivo rekonstruisanje tog užasnog perioda iz istorije naših suseda. Tom korpusu pripada i Bačoovo ostvarenje PREKJUČE (1982), prikazano na Festu 1983, ali i delo AH, TI DRONJAVI ŽIVOTE (1983) u kome gledamo bolne trenutke koje je do tada neki pristojan svet, aristokratskih ili bar kulturnih manira, doživljavao pred nasilnom najezdom prostaštva ili otimačine jer su komunisti otimali i grabili sve, a ljude koje su smatrali neprijateljima nove ideologije deložirali i oterali iz gradova na sela, oduzimajući im imovinu i sva prava. O tome je u književnosti najbolje pisala Eržebet Galgoci u romanu ”Stupica” (1984), kroz sudbinu gospođe Simon, koju su kao staricu, nakon što su joj supruga progasili za državnog neprijatelja, oterali na selo i bacili je na brigu siromašnog domaćinstva, ionako opterećenog novim nametima i otimačinom dobara, stoke, namirnica. Bar jedan prizor iz ovog romana bukvalno je identičan jednoj sceni iz filma, smeštenog u 1951. godinu, a to je kada se bahati lokalni milicajci iživljavaju do beskrupuloznosti i idiotizma, pa su neke žene kojima prekipi (u Bačoovom filmu to je glavna junakinja Luci, bivša operetska glumica, koja plaća cenu muževljevog grofovskog statusa) bukvalno otimale pištolje siledžijama i pijandurama u uniformi.
Filmovi Petera Bačoa, iako govore o teškom stradalništvu i nevinim žrtvama staljinističkog režima, nabijeni su izuzetno inteligentnim humorom, jer autor rediteljskom veštinom svoju kritiku idiotskih postupaka raznih nesposobnjakovića i neostvarenih ljudi koji iznenada dolaze u žižu i mogućnost da zagrabe vlast, kada im se pod političkim vetrovima sve namesti, dovodi do nivoa farse i paroksizma. On njihovu obezljuđenost razgolićuje do srži, stavljajući ih u smešne situacije, jer ih baš odsustvo smisla za humor potpuno razobliči, naročito dok glume male seoske bogove, silujući stvarnost i maltretirajući nevini i ojađeni narod. Luci je, međutim, malo tvrđi orah, pa će svi koji će se sjatiti oko lepe žene koja postaje atrakcija u sredini u kojoj odskače po svom izgledu, talentu i obrazovanju, osetiti njenu žaoku.
Osim što prati tešku adaptaciju Luci i drugih raseljenih iz prestonice na život bez igde ičega i rad na seoskom imanjima, Bačo precizno pokazuje brutalne akcije hvatanja i otimanja stoke i živine od domaćina, kolhozne prisile, navodne sabotaže neposlušnih stanovnika, pokušaje involviranja nekih kulturnih obrazaca pregažene i obespravljene klase koji bi u drugačijem i prilagođenom komunističkom ruhu bili predstavljeni narodu kao briga o njihovom duhovnom razvoju i obrazovanju, navodni pokušaj usmeravanja ka kvalitetnijem društvenom životu i izlasku iz zatucanosti i skrajnutosti. Finale filma je u znaku odbijanja Luci da nastupi pred nekim komunističkim budžama kojima lokalni partijci hoće da se dodvore tačkom talentovane glumice i pevačice. Ona se ipak pojavljuje na sceni i na tužan i mučan način otpeva ”Te rongyos elet”, što su magični trenuci ovog briljantnog filma.
AH, TI DRONJAVI ŽIVOTE predstavio je u sjajnom svetlu izuzetnu mađarsku glumicu Dorotju Udvaroš (KLOVNOVI, MIS ARIZONA, HOROSKOP ISUSA KRISTA, SASTANAK SA VENEROM, SPOKOJ) koja na veličanstven način dočarava sudbinu Luci, od trenutka kada joj se ruši svet i kad sa malo garderobe i jednim stilskim ogledalom kao simbolom prošlog, dostojanstvenog života, hrli u blato neizvesnosti i svakojakog ponižavanja. Na festivalu u Montrealu 1984. Dorotja Udvaroš osvojila je nagradu za najbolju žensku ulogu.
Na inicijativu Šandora Šare, velikog snimatelja i reditelja, 2012. godine članovi Mađarske akademije umetnosti izabrali su 53 najbolja ostvarenja ove kinematografije među koja je uvršten i film AH, TI DRONJAVI ŽIVOTE.
About the Author
More articles by Goran Jovanović »
